Levendige stadjes tussen ingetogen groen

Knooppunt 93

In de middeleeuwen was er eens een boer zo vroom dat hij op een dag besloot om aan een eik te velde een Mariabeeld op te hangen. Dat hij daarmee aan de wieg zou staan van het belangrijkste bedevaartsoord van Vlaanderen, kon hij vast niet vermoeden. Die eik stond immers op een heuveltop ergens tussen de stadjes Zichem en Diest. Precies op de plaats waar nu de bekende Onze-Lieve-Vrouwebasiliek van Scherpenheuvel (1) prijkt. Die kerk werd in de 17de eeuw gebouwd op aansturen van de aartshertogen Albrecht en Isabella. In een periode van woelige godsdiensttroebelen hielp alles om verdwaalde schapen weer naar de kudde van de katholieke kerk te leiden. Ook de zeldzame koepelkerk in de vorm van een zevenster van Scherpenheuvel dus. De koepel zelf is versierd met 298 sterren. Sinds die 17de eeuw komen pelgrims in dichte drommen op bedevaart naar Scherpenheuvel om er een houten Mariabeeld - een latere versie dan het eerder vermelde beeld - te vereren. Samen met het aantal bezoekers groeide het aantal herbergen en souvenirkramen rond de basiliek. Wie voor het vertrek nog extra spierkracht voor deze lange fietstocht wil tanken, kan bijvoorbeeld nog een kaars branden of in een van de vele brasserieën en tearooms een stevige hap naar binnenspelen. Of allebei als je op zeker wil spelen.

Knooppunten 93 - 59 - 58 - 86 - 87

Vanaf de 19de eeuw spoorden de meeste pelgrims per trein naar Scherpenheuvel. Daarvoor werd van de hoofdspoorlijn in Zichem een aftakking aangelegd tot aan de voet van de basiliek. Op weg naar Zichem fiets je over de autovrije bedding van dat oude bedevaarderspoor. De sporen werden immers lang geleden weggenomen. Je volgt de bedding tot in Zichem de Maagdentoren (2) in zicht komt. Hij staat bij de oever van de Demer, net buiten de dorpskern. De toren is een middeleeuwse donjon die Zichem –ooit een voorspoedig stadje—moest verdedigen tegen bezoekers met minder goede bedoelingen. Of dat dan altijd bloeddorstige maagden waren, dat is volgens historici meer dan twijfelachtig. De zinnenprikkelende naam van de toren zou eerder verwijzen naar een legende over een rijke heer die zijn huwbare dochter in de toren liet opsluiten. In afwachting tot er een eerbare partij zou passeren en het kind niet onoordeelkundig voor het nageslacht van een of andere simpele Zichemse boerenzoon zou zorgen. Uiteindelijk stortte dochterlief zich uit eenzaamheid en verdriet te pletter uit de toren. Maar wél als maagd.

Wie tot bij het uitkijkplatform boven op de Maagdentoren klimt, krijgt een mooi panorama over de Demerbroeken. De fietstocht voert je vervolgens langs een deel van dit landschap van beemden, hooilanden en moerassen, maar ook langs overblijfselen van vennen en trilvenen. Ergens aan je rechterzijde kabbelt de Demer.

Knooppunten 87 - 89 - 88 - 33 - 32

Zo brengt de riviervallei je in Diest (3). Een bezoek aan de belangrijkste historische stad van Landschapspark de Merode mag je niet overslaan. Trek er dus de remmen dicht voor de Sint-Sulpitiuskerk. Binnen kun je het graf van Filips Willem groeten. De oudste zoon van Willem van Oranje koos in 1618 Diest, als één van de vier Oranjesteden, als laatste rustplaats. Vlakbij in de Brouwerijstraat krijg je een mooie blik op Het Spijker of het refugiehuis van Tongerlo. Tijdens het ancien regime was het gebruikelijk dat kloosterlingen een vluchthuis hadden in een nabije stad. Binnen de versterkte omwalling van Diest was het voor de norbertijnen in tijden van onlust veiliger dan in hun abdijen op het platteland. Zowel de abdijbewoners van Tongerlo als deze van Averbode hadden zo’n refuge in Diest. Ook het refugiehuis van Averbode bleef vlakbij bewaard in de Refugiestraat. Beide refuges zijn vandaag privaat domein.

De compacte historische kern van Diest verlaat je over de hobbelige kasseien van het Begijnhof. Fiets zeker door de monumentale toegangspoort het schilderachtige hof binnen. Haar hoogtepunt beleefde het begijnhof in de 17de eeuw. Toen leefden er wel vierhonderd begijnen. Vandaag heeft de wijk zowel een woonfunctie als een culturele functie.

Aan de overkant van de ringweg strekt zich het Provinciedomein De Halve Maan (4) uit. Dat is aangelegd rond de grachten van de 19de-eeuwse verdedigingsgordel van de stad. Diest was immers een garnizoensstad, strategisch gelegen op een kruispunt van invloedsferen. Het jonge België legde er een citadel en vestingwerken aan. Tijdens beide wereldoorlogen bleken ze amper militair belang te hebben.

Knooppunten 32 - 31 - 85 - 84 - 331 - 334 - 25

Na Diest verlaat je de Demervallei en dat betekent klimmen. Het brede beemdenlandschap maakt plaats voor een meer Kempense aanblik. In het natuurgebied Dassenaarde – Groot Asdonk (5) is dat nog vrij divers. Droge heuvelruggen en natte valleigronden zorgen er voor een grote variatie aan fauna en flora. Wil je je echter onderdompelen in het gebied, dan kan dat enkel te voet via wandelpaden. Een ideaal vertrekpunt is de natuurboerderij Het Bolhuis.

Verderop beland je in Tessenderlo in een van de typische Merodebossen. Gerhagen (6) vormt tegelijk de kern van het gelijknamige stiltegebied – ooit het eerste van Vlaanderen. Ergens midden in het bos kun je het Bosmuseum bezoeken. Er loopt altijd wel een boeiende tentoonstelling over het bedrijvige natuurleven in Gerhagen. Vlakbij staat ook een uitkijktoren. Na de Maagdentoren is dit de tweede toren die je onderweg kunt beklimmen voor een magnifiek uitzicht. Oordeel zelf hoe anders het panorama is waar je hier over uitkijkt. Maar hou het ondertussen dus stil.

Het groene bos blijft de gids op weg naar de abdij van Averbode. In het natuurgebied Averbode Bos en Heide (7) toont de natuur zich iets gevarieerder. Niet alleen bos dus, maar ook hier en daar heide, een ven of een stuifduin. Dankzij doordachte beheerwerken is het oorspronkelijke landschap er nu deels in ere hersteld. De bossen zijn immers ooit aangeplant op een zanderig land waar vooral lage heide groeide, met hier en daar een ondiep ven dat door regenwater gevoed werd. Bij het oversteken van de N127 strekt zich aan je rechterzijde een van de grootste herstelde vennen van de streek uit. Er staat een vogelkijkhut om het waterwild in alle rust gade te slaan.

Knooppunten 25 - 18 - 56

Bij de Abdij van Averbode (8) heb je meer dan de helft van afstand van deze lange fietstocht achter de rug. In het abdijcafé Het Moment kan je wat uitrusten vooraleer het tweede deel van de route aan te vatten. Op het terras heb je een mooi zicht op het binnenplein van de abdij, met onder andere de abdijkerk. De abdij wordt nog steeds bewoond door een dertigtal medebroeders. Voor hun levensonderhoud teren ze op de opbrengst van de abdijhoeve (melk- en vleesproductie) en brengen ze ook bier, brood, peperkoek, mosterd en kaas op de markt. Een deel van de productie gebeurt in de abdij; een ander deel door partners. Met de opbrengst worden ook goede doelen gesteund. In Het Moment kun je terecht voor een snelle knabbel of een uitgebreidere lunch. Het Moment is echter ook een belevingscentrum waar je je kunt verdiepen in de geschiedenis van de abdij en het leven van haar bewoners, maar ook een plek die een oase wil zijn waar een mens nog tot rust kan komen, bezinnen en reflecteren.

Tips!

• In het abdijcafé Het Moment (9) kan je terechte voor een snelle, een uitgebreidere lunch of een fris drankje.
• Afspanning Den Eik (10) serveert snacks of een lunch waarin lokale streekproducten worden verwerkt. De kaas, het ijs, de wijn, het bier, het brood, komt allemaal uit het gebied waar deze fietsroute passeert. Met ruim terras.
• Op zaterdag- en zondagnamiddag kan je op de site van Den Eik het Klompenmuseum (10) bezoeken. Tot aan de Tweede Wereldoorlog waren klompen een vertrouwd schoeisel op het platteland. Laakdal was zelfs een centrum van de klompennijverheid. Nadien verdwenen klompen uit ons dagelijks leven. In het Klompenmuseum leven ze gelukkig verder.

De route duikt voorbij de abdijmuren meteen het groen van de Weefberg in. Je fiets er door een uitgestrekt bos – alwéér. Zo voél je als fietser hoe afgelegen de abdij van Averbode wel verscholen ligt in de gordel van de Merodebossen. De Weefberg golft als een jojo op en neer tot je de eerste huizen van Testelt bereikt.

Knooppunten 56 - 80 - 81 -57 - 82 - 01 - 94 - 55 - 93

In Testelt sta je weer met je wielen bij de oever van de Demer. In het dorpscentrum passeer je eerst de Sint-Pieterskerk. Let op de roestbruine steen waaruit de kerk opgetrokken is. Die steen is erg typisch voor de dorpen in de Demervallei. Het is deze ijzerzandsteen waaruit de heuvels in het gebied –zoals de Weefberg—opgebouwd zijn. Eeuwenlang werd dit opvallend gesteente gebruikt voor de bouw van kerken, kastelen en woningen van belangrijke lieden. Ook de molenhuis van de watermolen (11), die je passeert in de volgende bocht, is in dezelfde steen opgetrokken. Om het rad te kunnen laten draaien werd een zijarm van de Demer afgeleid. Het waterrad is er nog steeds zichtbaar. Aan de overzijde van de Demer, maar nauwelijks zichtbaar door de bomen, staat de pastorie van Testelt – ook met ijzerzandsteen gebouwd. Zowel de kerk, de watermolen als de pastorie waren eigendom van de abdij van Averbode. De abt stelde in Testelt de pastoor aan, maar dat gaf de abdij ook het recht om een deel van oogst van de parochianen als belasting te innen. Die oogst kon meteen verwerkt worden in de watermolen.

Over de glooiende heuvels van het Hageland fiets je terug naar Scherpenheuvel. De opvallende koepel van de basiliek op de heuveltop merk je vast al eerder op in het pittige maar mooie landschap.

Tip!

In Scherpenheuvel is er keuze zat voor een gastronomische afsluiter van deze tocht. Bij de basiliek zet eetcafé De Heerlyckheid (12) een traditie voort die diep in de tijd teruggrijpt. Ooit was het pand een afspanning: paarden werden er ‘afgespand’ zodat ze terug op krachten konden komen. Vandaag werkt De Heerlyckheid samen met maatwerkbedrijf De Vlaspit. Mensen die moeilijk toegang vinden tot het reguliere arbeidscircuit worden er onder begeleiding ingeschakeld. Het lokale netwerk wordt verder ondersteund door te kiezen voor verse en lokale producten uit eerlijke handel.