Basiliek van Scherpenheuvel
- Erfgoedsites
In opdracht van Albrecht en Isabella
De Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel is het gekendste bedevaartsoord van België. De kerk werd tot basiliek verheven in 1922 en is sinds 1952 een beschermd monument.
Haar bestaansgeschiedenis start in de vroege 17de eeuw. Hierbij speelden de aarsthertogen Albrecht van Oostenrijk en Isabella een belangrijke rol. Zij stelden hun hofarchitect Wenceslas Coeberger aan om de plannen te tekenen voor de kerk en de stad.
Scherpenheuvel kreeg in 1605 stadsrechten. Hierdoor maakten ze geen deel meer uit van de stad Zichem, maar werden ze zelfstandig. In 1609 werd de bedevaartkerk gebouwd in het hart van de zevenpuntige ster. De kerk werd gebouwd op initiatief van de aartshertogen, die vlak tegenover de basiliek in het nog bestaande huis het Gulden Vlies verbleven tijdens hun bezoeken aan Scherpenheuvel.
Waar de hemel de aarde raakt
298 gulden sterren
Het gebouw is de oudste koepelkerk in de Lage Landen en werd ingewijd in 1627 door de aartsbisschop van Mechelen, Jacobus Boonen. Bij de inwijding offerde Isabella juwelen op de altaartrappen. Ze wilde hiermee aantonen dat aardse goederen niet het belangrijkst zijn.
Desondanks moest de kerk wel opvallen. Daarom werd er op de bolle koepel 298 gulden sterren met zeven punten geplaatst. De zevenpuntige sterren staan symbool voor de zeven smarten en de zeven deugden van Maria. De barokstijl van de basiliek was het symbool van de hervorming van de kerk in deze periode.
De inrichting van de kerk gebeurde met de duurste materialen. Verder werden er nog tal van versieringen aangebracht zoals de stenen engelen, profeten en evangelisten van de gebroeders de Nole en de prachtige schilderijen van Theodoor van Loon.
IJzerzandsteen uit Langdorp
De zijkapellen zijn opgetrokken in ijzerzandsteen die in het nabijgelegen Langdorp werd gedolven.
De vierkante toren, met een beiaard van 49 klokken, is gebouwd uit zandsteen. De lantaarn (bovenste verdieping) kon pas worden gebouwd na een gift van Filips IV van Spanje. De toren is voorzien van een trap aan de binnenzijde. Hij werd in 1859 hersteld van de schade opgelopen door het naar beneden gooien van de door Franse revolutionairen verbrijzelde klokken.
Op 15 mei 2011 werd tijdens een misviering een door paus Benedictus XVI geschonken Gouden Roos ereteken aan de basiliek overhandigd.
De Waterput van Scherpenheuvel
Je kan je bezoek aan de basiliek combineren met een bezoek aan de waterput, opgetrokken in ijzerzandsteen. Deze waterput voorzag de inwoners van Scherpenheuvel van water vanaf 1632. Daarvoor moesten de mensen naar Zichem. De put was 62 meter diep, maar momenteel reikt hij nog maar tot een diepte van 42 meter. Met behulp van een looprad met een diameter van 3 meter werd het water bovengehaald. Rond 1800 was de put gedeeltelijk ingestort, waardoor de inwoners tijdelijk weer terug naar Zichem moesten voor hun watervoorziening. In de tweede helft van de 19de eeuw herstelde men de waterput en werd er een paviljoen in rode baksteen rond gebouwd om de put te beschermen tegen weer en wind. Tot in 1910 moesten de inwoners betalen voor het water te laten ophalen. Indien men zelf in het rad liep, werd de kostprijs echter wel gehalveerd.