Een Kempens stukje aards paradijs

Knooppunten 18 - 25 - 334

In de middeleeuwen zijn de Kempen een land van schrale heidevlakten. Waar de heide het lichte zand niet tegen de wind kan beschermen, ontstaan zandverstuivingen. In de depressies tussen die landduinen vormen zich ondiepe vennen. Die worden door regenwater gevoed. Het is in dit landschap dat rond 1134 de norbertijnen op een afgelegen heuvelrug de abdij van Averbode (1) stichten. De kloostergemeenschap wordt snel één van de grootgrondbezitters van de Merode. Een van hun lucratieve bezigheden is immers het ontginnen van het ruige land. Daarvoor werden hoeves opgericht. Hun oogsten zorgden voor een schat aan zilverlingen in het laatje voor de abdij.

Vandaag herinnert nog weinig aan dit oorspronkelijke middeleeuwse landschap. Wanneer men in de 17^de eeuw ontdekt dat naaldbomen prima gedijen in de arme zandgrond, betekent dit het startsein voor een winstgevende bosbouw. Daarom zijn de eerste kilometers van deze route zo interessant. In het natuurgebied Averbode Bos en Heide (2) wordt een deel van het oorspronkelijke heide- en vennengebied hersteld. Zo krijg je er een glimp van die oude Kempen. Het grootste ven bevindt zich links wanneer je de N127 dwarst.

Aan de overzijde van die N127 fiets je naadloos naar het volgende natuurgebied: Gerhagen (3). Hopelijk piept je ketting niet, want dit uitgestrekte bos is officieel een stiltegebied. Aan de rand van het gebied bereik je bij een open landduin het Bosmuseum én een hoge uitkijktoren. De lastigste klim vandaag is er niet een op pedalen maar te voet. Precies honderd treden voeren je tot het uitkijkplatform en vooral naar een schitterend uitzicht in alle windrichtingen. Voor het meest groene panorama moet je westwaarts turen. Inderdaad, naar Landschapspark de Merode dus.

Knooppunten 334 - 335 - 15 - 20 - 21 - 47

De Grote Laak trekt een brede groene corridor door Laakdal. Via een fietsbrugje wip je over dit zijriviertje van de Grote Nete. Meteen sta je in de dorpskern van Vorst, het eerste Antwerpse dorp langs deze route. Van provinciegrenzen trekken abdijen zich echter niets aan. Ook de parochie Vorst was norbertijnenland. Pal in het dorpscentrum bouwde de paters een fraaie pastorie voor de pastoor die ze er mochten aanstellen. Bij deze pastorie van Vorst (4) bleef de omwalde tuin vrij goed bewaard. Het huidige stenen gebouw dateert van het einde van de 17de eeuw. Voordien stond er een lemen pastorie.

Tip!

• Nog in het centrum van Vorst kun je voor de picknick iets lekkers uit de toog van Bakkerij Petit Pain (5) kiezen. Bakkerij Petit Pain, Smissestraat 6 in Vorst, gesloten op donderdag.
• Ontbijt- en lunchbar Kasteel KaNeel (6) vind je in het oude gemeentehuis van Eindhout tegenover de kerk van het dorp. De producten worden zoveel mogelijk lokaal aangekocht. Het ambachtelijk ijs van de ijsjeskelder komt ook van een lokale partner. Alleen daarom is Kasteel Kaneel al een ommetje waard! Volg bij knooppunt 21 de oude Vorstseweg rechtdoor tot het centrum van Eindhout.

Langs de inkorting 47 - 89 - 13 - 36 - 14 - 17

In de natuurgebieden Zammelsbroek (7) en Trichelbroek (8) worden de oorspronkelijke natte gronden hersteld en aangeplant met broekbos. Het natuurlijke ecosysteem mag er weer volop zijn gang gaan. In het Trichelbroek is er een vogelkijkhut geplaatst om waterwild in alle rust gade te slaan. Onderweg passeer je de Sint-Bavokapel. In de lommerte van enkele statige linden is de kapel een geliefkoosd onderwerp voor zondagsschilders. In de middeleeuwen zouden er zeker bedevaarders op het tableau geschilderd staan. Die trokken toen in groten getale naar de kapel om er te bidden tegen de gevreesde kinkhoest.

Knooppunten 47 - 82 - 81

In Tongerlo zwaaien de wieken van de Beddermolen (9) je welkom. De windmolen wordt al in de 16^de eeuw in de registers van de norbertijnenabdij van Tongerlo vermeld. Hoe de abdij in het bezit kwam van de molen is niet bekend, maar vaak verkregen abdijen eigendommen door schenking. Zo’n molen was handig, want als grootgrondbezitters konden abdijen daar de opbrengsten van hun land laten verwerken.

Niet alleen in Averbode stichtten de norbertijnen een abdij, ook in Tongerlo. De abdij van Tongerlo (10) is zelfs de oudste van de twee. In 1130 plantte een norbertijn er de eerste spade in de grond. Wie dacht dat Landschapspark de Merode staat voor veel natuur maar weinig cultuur, moet dat vooroordeel hier bijstellen. Sinds 1545 bezit de abdij een replica van het Laatste Avondmaal van Leonardo Da Vinci. Altijd werd aangenomen dat het een kopie is van het originele werk van de beroemde Italiaanse schilder voor de Santa Maria delle Grazie in Milaan. Recent ontdekten wetenschappers dat deze versie zo dicht bij het origineel staat dat Da Vinci waarschijnlijk zelf mee schilderde aan het werk. Een Da Vinci, zomaar in Tongerlo dus? Na restauratie is het kunstwerk vanaf eind 2023 opnieuw in volle glorie te bewonderen in de abdijkerk.

Knooppunten 81 - 83 - 84

Op weg naar Westerlo fiets je van het kloosterleven naar de wereld van de adel. Een zaak hebben beide gemeen: ze leven graag ruim. Het kasteel van Jeanne de Merode (11) werd vanaf 1911 gebouwd voor één bewoner: de ongehuwde gravin zelf. Blijkbaar had ze evenveel huispersoneel als de gemeente Westerlo vandaag ambtenaren. Vandaag huizen de gemeentediensten immers in de stulp. Geen slecht Westels woord over Jeanne de Merode trouwens. Met haar fortuin financierde ze immers ook verschillende sociale werken voor de dorpsbewoners. Via de Grote Markt van Westerlo maakt de route een ommetje langs het kleine natuurgebied Het Riet (12).

Tip!

Rond de Grote Markt van Westerlo is er ruim horeca aanwezig om even op krachten te komen. Westelhof (13) bijvoorbeeld serveert de streekgastronomie en werkt met lokale ingrediënten.

Knooppunten 84 - 88 - 17 -18

Het Riet sluit naadloos aan op het park en kasteel Prins de Merode (14). Dit kasteel heeft diepe wortels die tot in de middeleeuwen graven. In 1400 stond er al een donjon. Bijna al die tijd bleef het in bezit van de familie de Merode. Het huidige kasteel dateert voornamelijk uit de 18^e eeuw. Ook het park met zijn statige dreven en waterpartijen werd toen aangelegd. Hoewel het domein nog steeds private eigendom is van de prins, kun je al fietsend toch de rust van het uitgestrekte groen rond de oevers van de Grote Nete ervaren.

Groen blijft ook verderop de hoofdkleur. Het Provinciaal Groendomein Hertberg (15) is een grote brok natuur. Dat het uitgestrekte bos er nog zo onversnipperd bijligt, hebben we te danken aan de Merodes. Toen de golfsport nog moest uitgevonden, ontspande de adel zich bij voorkeur met een partijtje jagen. Om toch zeker met een jachttrofee huiswaarts te keren, legden ze grote bossen aan. Daar dartelde nietsvermoedend voldoende klein- en iets groter wild rond. Zo bleef het gebied gespaard van verkaveling. Vandaag jaagt de adel niet meer, is Hertberg eigendom van de provincie Antwerpen en ANB en zoeken mens en dier het bos op om de longen wagenwijd open te zetten. Dat doet beide vast deugd.

Tip!

Bij de Hertberg (knooppunt 88) kun je even de benen strekken op het terras van Herberg Mie Maan (16). Halfweg de abdijen van Tongerlo en Averbode was de afgelegen herberg al in de 19^e eeuw een welkome halte in de donkere bossen van de Merode. Wie dorst of honger heeft, kan er alle dagen terecht, behalve op donderdag.

Wanneer het bos verdwijnt duikt de toren van de abdij van Averbode opnieuw op. Nog enkele stevige trappen en je trekt de remmen dicht bij het abdijcafé van het belevingscentrum Het Moment, met onder andere bier uit de huisbrouwerij. Beroemd is ook de lekdreef. Zo heet in de volksmond de dreef bij de ingang van de abdij. Op zonnige dagen kun je er terecht bij een van de ijskarren voor een lekijsje. Een zoete zonde die teruggaat tot de tijd toen pelgrims in dichte drommen de abdij bezochten. Wie deze fietstocht door drie provincies rondde, heeft recht op drie bolletjes. Afgesproken?

Tip!

In het abdijcafé Het Moment (17) kan je enkele producten proeven van de economische activiteit van de abdijgemeenschap, zoals brood, peperkoek, kaas, ambachtelijk ijs en bier.